کالیبراسیون، به طور کلی، پروسه ای است که به وسیله آن وسایل اندازه گیری و کنترل دقت تنظیم می شوند. این پروسه از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا اگر دستگاه های اندازه گیری و کنترل اشتباه، صحیح نباشند ممکن است تشخیص نادرست صورت گیرد. در این مقاله به توضیحاتی در مورد کالیبراسیون، اهمیت آن و روش های اجرا آن پرداخته می شود.
اهمیت کالیبراسیون
کالیبراسیون باعث بالا بردن دقت دستگاه های اندازه گیری و کنترل می شود. بدون کالیبراسیون، نمی توان به دست آوردن داده های دقیق و صحیح اطمینان داشت. به عبارت دیگر، کالیبراسیون از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا سبب می شود تا داده های به دست آمده از دستگاه های اندازه گیری و کنترل، صحیح و دقیق باشند. این روند معمولا در قبال دستگاه هایی که مربوط به صنایع پزشکی و آزمایشگاهی هستند، انجام می شود.
روش های کالیبراسیون
معمولا کالیبراسیون به 3 روش قابل اجرا است:
- روش اول: به دست آوردن خطا و ثبت نتایج حاصله است.
- روش دوم: شامل روش اول است، و همچنین شامل تعمیر، تنظیم و حذف خطای ایجاد شده از قبل است.
- روش سوم: شامل هر دو روش قبلی است، و به علاوه، نتایج حاصل از دستگاه با استانداردها و دستورالعمل های مربوطه مقایسه و وضعیت دستگاه نیز برای قبول یا رد آن مشخص می شود.
مراحل کالیبراسیون
همانطور که گفتیم کالیبراسیون (calibration) به معنی تنظیم دقیق پارامترهای یک دستگاه یا ابزار اندازه‌گیری برای حصول صحت و دقت در اندازه‌گیری است. در ادامه مراحل کالیبراسیون برای دستگاه‌های اندازه‌گیری را بررسی می‌کنیم:
- انتخاب مقیاس اندازه‌گیری مناسب: قبل از شروع به کالیبره کردن دستگاه، باید مطمئن شوید که شما در مقیاس درستی اندازه‌گیری می‌کنید.
- تعیین یک نقطه تعادل (Zero Point): در این مرحله، باید ابتدا دستگاه را در نقطه صفر یا “زیر-سطح آب” تنظیم کنید.
- تنظیم محدوده اندازه‌گیری (Span): بعد از تنظیم نقطه تعادل، باید دستگاه را در نقطه حداکثر محدوده اندازه‌گیری قرار دهید. سپس این دو نقطه ثبت می‌شوند و می‌توانید دستگاه را برای اندازه‌گیری در محدوده خود تنظیم کنید.
- انجام آزمون‌های کنترلی: در این مرحله، باید به طور دوره‌ای دستگاه را برای بررسی صحت و دقت در اندازه‌گیری با آزمون‌های کنترلی تعریف شده به گونه‌ای تنظیم کنید که دقت در اندازه‌گیری را حفظ کنید.
- ثبت نتایج اندازه‌گیری: پس از انجام تمامی آزمون‌های کنترلی، باید نتایج اندازه‌گیری در کالیبراسیون را ثبت کرد. در صورتی که دستگاه دارای جدول کالیبراسیون باشد، نتایج در جدول ثبت می‌شوند.
- تنظیم مجدد دستگاه: در نهایت، باید دستگاه را در مقیاس درست و به همراه دقت بالا و حداکثر محدوده اندازه‌گیری تنظیم کرد.
به طور کلی، برای داشتن دستگاهی کالیبره شده و صحیح، باید کالیبراسیون را به طور دوره‌ای انجام داد.
نکاتی ک قبل از انجام کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی باید انجام داد
1- بررسی دستگاه یا تجهیزات: در ابتدا باید بررسی شود که دستگاه یا تجهیزات خرابی یا آسیب دیدگی ندارد.
2- رعایت شرایط محیطی: برای کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی، باید شرایط محیطی، از جمله دما و رطوبت، در سطح مطلوبی باشد.
3- تعیین فرکانس کالیبراسیون: قبل از انجام کار کالیبراسیون، فرکانس آن را تعیین کنید؛ یعنی بهتر است هنگام آزمایش، بررسی کنید که این تست ها در چه فرکانس هایی استفاده می شوند.
4- انتخاب منبع کالیبراسیون: منبع استانداردی که برای انجام کالیبراسیون استفاده می شود باید دقیق و با فرکانس مناسب فراهم شود.
5- از گواهی کالیبراسیون معتبر استفاده کنید: هنگام انتخاب شرکت ارائه دهنده خدمات کالیبراسیون باید مواردی مانند صلاحیت، کارشناسی، واجد پوشش کالیبراسیون و دقت انجام کار بررسی شود.
فاکتور های مؤثر در کالیبراسیون
عوامل زیادی در حداقل فواصل زمانی اندازه گیری موثر هستند که به عنوان نمونه می توان به مواردی مانند نوع وسیله، پیشنهاد و توصیه کارخانه سازنده، روند داده های به دست آمده از روی سوابق کالیبراسیون قبلی، سوابق تعمیر و نگهداری دستگاه، طول زمان استفاده و تعداد دفعات استفاده، مدت زمان عمر دستگاه و تغییر شرایط محیطی مانند دما، رطوبت، ارتعاشات و… اشاره کرد.
محل کالیبراسیون
محل کالیبراسیون می تواند در محل آزمایشگاه یا شرکت باشد و یا در محل استفاده دستگاه. برای اینکه مشکلاتی مانند تغییر شرایط محیطی یا آسیب دیدن دستگاه در حین حمل و نقل برای صحت کالیبراسیون بیشتر نداشته باشند، بهتر است دستگاه در محل استفاده کالیبره گردد.
برچسب گذاری
بعد از کالیبراسیون، دستگاه کالیبره شده باید با دستگاه کالیبره نشده متفاوت باشد. به این منظور، معمولا روی دستگاه کالیبره شده یک برچسب نصب می شود که روی آن نام و کد شناسایی دستگاه، تاریخ کالیبراسیون، تاریخ انجام کالیبراسیون بعدی، محدودیت های کاربرد و استفاده از دستگاه درج می شود. همچنین همزمان با این مرحله برگه سوابق کالیبراسیون نیز صادر می گردد که در آن مواردی مانند: اطلاعات شناسایی دقیق ابزار، نام مسئول و محل نگهداری، تاریخ، حدود خطای قابل قبول، نتایج کالیبراسیون پیش از تنظیم و پس از تنظیم برای هریک از پارامترهای مورد کالیبراسیون، شماره سریال استانداردهایی که برای کالیبره کردن ابزار به کار رفته اند، شرایط محیطی در حین کالیبراسیون، نام شخصی که عمل کالیبراسیون را انجام داده است، جزئیات هر گونه محدودیت استفاده، جزئیات تمامی تنظیمات، خدمات، تعمیرات و تغییراتی که انجام شده است درج می گردد.
تأثیر کالیبراسیون در دقت تجهیزات آزمایشگاهی
کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی یک فرآیند بسیار حیاتی است که به منظور اطمینان از دقت و صحت نتایج آزمایش‌ها، باید به صورت دوره‌ای و با استفاده از تجهیزات مناسب انجام شود. در واقع، کالیبراسیون به معنای تنظیم و تنظیم مجدد تجهیزات آزمایشگاهی با استفاده از استانداردهای مشخص و قابل قبول است.
اگر تجهیزات آزمایشگاهی در زمان خرید کالیبره شوند، همچنین باید به صورت دوره‌ای کالیبره شوند تا دقت و صحت نتایج آزمایش‌ها تضمین شود. برای این منظور، بهتر است از شرکت‌هایی با تجربه و مجوز مناسب برای انجام کالیبراسیون استفاده شود. این شرکت‌ها باید قادر باشند گواهی نامه کالیبراسیون معتبر را صادر کنند که توسط اداره استاندارد تایید شده است.
همچنین، برای اطمینان از دقت و صحت نتایج آزمایش‌ها، باید به صورت دوره‌ای سنسورهای دما نیز کالیبره شوند. این سنسورها باید در شرایط کاری و داخل چمبری که استفاده می‌شوند کالیبره شوند.
در گزارش نتایج اندازه گیری یک کمیت فیزیکی، الزامی است که عدم قطعیت در مورد کیفیت نتایج اعلام شود تا استفاده کننده بتواند قابلیت اطمینان آن را ارزیابی کند. در واقع، قطعیت به معنای محدوده دقت نتایج است و به صورت عددی بیان می‌شود.
استفاده از شرکت‌هایی با استاندارد ISO 17025 نیز می‌تواند در انتخاب شرکت برای کالیبره سنسورها مفید باشد. این استاندارد به منظور تضمین دقت و صحت نتایج آزمایش‌ها توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) تعریف شده است. به عبارت دیگر، شرکت‌هایی که این استاندارد را دارند، قادر به ارائه خدمات با کیفیت و قابل اعتماد هستند.
به طور کلی، عدم رعایت کالیبراسیون منظم و دقیق تجهیزات آزمایشگاهی می‌تواند به نتایج نامعتبر و خطرناک منجر شود. بنابراین، برای حفظ دقت و صحت نتایج آزمایش‌ها، باید به صورت دوره‌ای و با استفاده از تجهیزات مناسب کالیبراسیون انجام شود.
خدمات کالیبراسیون
درکامل‌ترین حالت، کالیبراسیون به معنای اصلاح و تنظیم دستگاه‌های اندازه‌گیری به منظور تضمین دقت و صحت نتایج آنها است. با این حال، در بسیاری از موارد، شرکت‌ها و سازمان‌ها نمی‌توانند برای هر دستگاه اندازه‌گیری کالیبراسیون را انجام دهند. علت این امر می‌تواند هزینه بالا یا نبود تجهیزات و شرایط لازم برای انجام کالیبراسیون باشد.
اگرچه این موضوع به معنای نبود دقت و صحت در نتایج اندازه‌گیری نیست، اما برای تضمین دقت نتایج، همکاری با آزمایشگاه‌هایی که تجهیزات کالیبره شده و متخصصانی با تجربه در این حوزه دارند، بسیار مفید است. با این کار، می‌توانید از دقت و صحت نتایج آزمایش‌های خود اطمینان حاصل کنید و به مشتریان خود نتایج قابل اطمینانی ارائه دهید.
در شرکت پویش شیمی رسام البرز، همواره سعی می‌کنیم با آزمایشگاه‌های معتبر و کارآزموده در ارائه خدمات کالیبراسیون همکاری کنیم تا بتوانیم بهترین نتایج را به مشتریان خود ارائه دهیم، جهت کسب اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید .
